ΜΕΤΕΩΡΑ

ΜΕΤΕΩΡΑ: ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
Με τα Μοναστήρια η Ορθόδοξη εκκλησία βλέπει τον διάβολο και τον πολεμά μέρα νύχτα.

Τα μοναστήρια των Μετεώρων, βρίσκονται στο νομό Τρικάλων, πάνω από την Καλαμπάκα και αποτελούν το δεύτερο, μετά το Άγιο Όρος, πλέον σημαντικό μοναστικό συγκρότημα στην Ελλάδα, έχοντας συνεχή παρουσία από την εποχή της εγκατάστασης των πρώτων ασκητών σ’ αυτά (14ο αι.) μέχρι σήμερα. Το όνομα Μετέωρα αποδίδεται στον κτήτορα της μονής Μεγάλου Μετεώρου (ή αλλιώς Μεταμορφώσεως) τον Άγιο Αθανάσιο τον Μετεωρίτη, ο οποίος ονόμασε «Μετέωρο» τον Πλατύ Λίθο (έκτασης περίπου 65 στρέμματα), όπου ανέβηκε για πρώτη φορά το1344. Λόγω και της μορφολογίας των βράχων αυτών και της δυσκολίας πρόσβασής τους, προσέφεραν ιδανικό καταφύγιο για τον μοναχισμό. Αρχικά, η μέθοδος επικοινωνίας και ανεφοδιασμού τον μονών, ήταν με ανεμόσκαλες, σκοινιά, τροχαλίες και καλάθια. Από το 1920 όμως οι μονές άρχισαν να καθίστανται προσβάσιμες με τη λάξευση κλιμάκων και την κατασκευή συράγγων. Έκτοτε η παραδοσιακή μέθοδος πρόσβασής τους εγκαταλείφθηκε.
Οι μοναχοί, είναι άνθρωποι που δεν αγαπούν να φροντίζουν μόνο το σώμα τους και να αδιαφορούν για τη σωτηρία της αθάνατης ψυχής τους. Στα μοναστήρια όπου πηγαίνουν, είτε με «ιδία βούληση» είτε μετά από το «κάλεσμα του Θεού», απερίσπαστοι από βιοτικές μέριμνες και κοσμικούς θορύβους, επιδίδονται στην προσευχή, στη νηστεία και στη μετάνοια. Επιδιώκουν έτσι να καλλιεργήσουν τρεις υποσχέσεις-αρετές, προκειμένου να καθαρίσουν την ψυχή τους από κάθε πάθος και να φωτισθεί ο νους τους από τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος.
Η πρώτη υπόσχεση-αρετή είναι η υπόσχεση της υπακοής. Εσφαλμένα, πολλοί νομίζουν ότι η κυριότερη διάκριση του μοναχισμού από την συνηθισμένη ζωή των ανθρώπων είναι η αγαμία. Οι Άγιοι Πατέρες και οι σύγχρονοι ασκητές αποδίδουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον και βάρος στην υπακοή. Ο μοναχός αγωνίζεται να απαλλαγεί από το ισχυρό πάθος της φιλοδοξίας, έχοντας ως πρότυπό του τον ίδιο τον Κύριο Ιησού Χριστό ο οποίος έγινε «υπήκοος έως θανάτου». Έτσι, ενώ η παρακοή του Αδάμ, είχε τις ρίζες της στο πάθος της φιλοδοξίας και έγινε αιτία θανάτου, η υπακοή του μοναχού στο θέλημα του Θεού νεκρώνει το φοβερό αυτό πάθος και μέσω της ταπείνωσης και της προσευχής χαρίζει τη θέωση (δηλ. την πνευματική τελειότητα) και φθάνει μέχρι και την επιθυμία για διωγμό και μαρτύριο.
Η δεύτερη υπόσχεση είναι η παρθενία η οποία θεραπεύει το πάθος της φιληδονίας. Η μοναχική παρθενία βεβαίως, δεν θεμελιώνεται στην απόρριψη του ευλογημένου από τον Θεό και την Εκκλησία γάμο, αλλά στην άνευ όρων αγάπη προς τον Θεό. Για τον μοναχό η βασική και αναμφισβήτητη δικαίωση αυτής της υποσχέσεως βρίσκεται στο υπόδειγμα της ζωής που έδωσε ο ίδιος ο Κύριος, «υπόδειγμα δέδωκα υμίν». «Μόνο ένας ανόητος θα τολμήσει να πει ότι η ζωή του Χριστού ήταν «αφύσικη».
Η τρίτη θεμελιώδης υπόσχεση είναι η ακτημοσύνη η οποία θεραπεύει το πάθος της φιλαργυρίας και της πλεονεξίας. Ο μοναχός καλείται να ζήσει εν πτωχεία, αλλά περισσότερο οφείλει να αγωνισθεί εναντίον του πάθους της κτήσεως (πλεονεξίας), της αγάπης των χρημάτων (φιλαργυρία) και των πραγμάτων. «Όλη η διδασκαλία μου, συνοψίζεται στις εξής δύο εντολές, που αν τηρήσετε θα κερδίσετε τη Βασιλεία των ουρανών…» έλεγε ο Ιησούς «…Αγάπα το Θεό σου με όλη σου τη δύναμη και αγάπα τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου…». Τότε ένας νέος πλησίασε τον Ιησού και τον ρώτησε «Μα εγώ Κύριε, αυτά που λες τα τηρώ, από μικρός, σε τι ακόμα;» και ο Ιησούς του αποκρίθηκε «Αν θέλεις να γίνεις τέλειος, πούλησε όλα τα υπάρχοντά σου και ακολούθησε με…». Μόλις άκουσε την απάντηση ο νεαρός, έφυγε λυπημένος, γιατί είχε μεγάλη περιουσία. (Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, «Ο πλούτος και η αιώνια ζωή»).
Ο Μοναχισμός, άρχισε να εμφανίζεται ήδη κατά τους τρεις πρώτους αιώνες της Εκκλησίας, αρκετά πριν την κατάπαυση των διωγμών επί Μ. Κων/νου. Το 313 μ.Χ. με την υπογραφή από το Μ. Κωνσταντίνο του διατάγματος των Μεδιολάνων και τη θέσπιση της αρχής της ανεξιθρησκίας, ο διωγμός των Χριστιανών παύει. Η Εκκλησία τιμάται και προστατεύεται από το κράτος, αποκτά πλούτη και προνόμια. Αυτό έχει ως συνέπεια την εμφανή εκκοσμίκευσή της. Ιδρύονται Σκήτες όπου οι εγκατεστημένοι σ’ αυτές μοναχοί ασχολούνται πλέον της προσευχής και με γεωργικές- κτηνοτροφικές εργασίες, την αγιογραφία, τη ξυλογλυπτική, τη μουσική κ.α, Ιδρύονται Λαύρες, όπου οι μοναχοί ζουν σε ξεχωριστές κατοικίες ή κελιά και συναθροίζονταν μόνο τα Σάββατα και τις Κυριακές για να προσευχηθούν όλοι μαζί. Ιδρύονται Κοινόβια, όπου οι μοναχοί δεν έχουν οποιαδήποτε περιουσία, ζουν όλοι μαζί, εκκλησιάζονται όλοι μαζί, υπακούουν και εξομολογούνται στον ίδιο ηγούμενο, το γέροντά τους, τρώνε σε κοινό τραπέζι και ο καθένας τους κάνει κάποια δουλειά-το διακόνημα.
Η προσφορά του ορθοδόξου μοναχισμού από την γέννησή του έως σήμερα είναι τεράστια και σωτηριώδους σημασίας για όλον τον κόσμο.
Ο Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης γράφει: «Ο κόσμος νομίζει πως οι μοναχοί είναι ανώφελο γένος. Έχουν όμως άδικο να σκέφτονται έτσι. Δεν ξέρουν πως ο μοναχός προσεύχεται για όλον τον κόσμο. Δεν βλέπουν τις προσευχές του και δεν γνωρίζουν με πόση ευσπλαχνία τις δέχεται ο Κύριος. Ο Θεός ξέρει τι πρέπει να κάνει, πού πρέπει να επέμβει και πώς για να πάει η ανθρωπότητα προς το καλύτερο. Μα αν δεν Του το ζητήσει ο άνθρωπος δεν μπορεί να κάνει τίποτα από μόνος Του, γιατί έτσι θα παράβαινε τον νόμο της ελευθερίας που ο ίδιος δημιούργησε. Αυτό το ρόλο παίζει η προσευχή. Ο μοναχός ζητά από το Θεό να γίνει το θέλημά Του για το καλό της ανθρωπότητας, και την προσευχή αυτή την έχει κάνει σκοπό της ζωής του». Επιπλέον, οι μοναχοί έχουν δώσει στην Εκκλησία του Χριστού πνευματικούς ποιμένες, οι οποίοι με λόγους όχι της ανθρώπινης σοφίας, αλλά του πνεύματος, έχουν οδηγήσει και στερεώσει την Εκκλησία και συνέτριψαν τας αιρέσεις.
Στα μετέωρα, ιστορικά υπήρξαν συνολικά τριάντα μοναστήρια. Ωστόσο, μετά από τις καταστροφές και λεηλασίες που υπέστησαν τόσο από το στρατό του Αλί Πασά την περίοδο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, όσο και από τους Γερμανούς αργότερα, σήμερα συνεχίζουν να λειτουργούν μόνο έξι από αυτά: Της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (ή μεγάλου Μετεώρου), του Βαρλαάμ, του Αγίου Νικολάου του Αναπαυσά, του Ρουσάνου, της Αγίας Τριάδος και του Αγίου Στεφάνου. Αναλυτικότερα:
Η Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου Αναπαυσά (τηλ. 24320-22375) είναι ανδρική μονή, χτισμένη σε βράχο ύψους 85 μ. και είναι το πρώτο μοναστήρι που συναντάμε στη διαδρομή από την Καλαμπάκα προς τα Μετέωρα. Οι απαρχές της μοναστικής ζωής στο βράχο του Αναπαυσά τοποθετούνται στο 14ο αι. Η μικρή έκταση του βράχου οδήγησε αναγκαστικά στο κτίσιμο της Μονής σε πατώματα το ένα πάνω στο άλλο. Για το όνομα «Αναπαυσά» υπάρχουν διάφορες ερμηνείες. Οι δύο επικρατέστερες είναι είτε ότι προέρχεται από το όνομα εκείνου με τα έξοδα του οποίου κτίστηκε το μοναστήρι, είτε ότι προέρχεται από τη γαλήνη (ανάπαυση) που νιώθει όποιος ανεβαίνει σ’ αυτόν τον βράχο (επισκέπτης ή μοναχός).
Η Μονή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (τηλ. 24320-22278), βρίσκεται δυτικό άκρο του πέτρινου δάσους. Επικράτησε να λέγεται «Μεγάλο Μετέωρο» όχι μόνο λόγω της εκτάσεως του βράχου (50 στρέμματα) και του μεγέθους των κτισμάτων, αλλά και λόγω της πνευματικής του ακτινοβολίας και των πρωτείων που απολάμβανε στα μέσα του 16ου αιώνα.
Η Ιερά Μονή Βαρλαάμ (τηλ. 24320-22977) ή μονή των Αγίων Πάντων είναι το δεύτερο μεγάλο μοναστήρι των Μετεώρων και βρίσκεται σε βράχο ύψους 373μ. απέναντι από τη Μονή Μεγάλου Μετεώρου. Στο Ιερό Βήμα εντυπωσιάζει η παράσταση της Πλατυτέρας των Ουρανών. Οι τοιχογραφίες του κυρίως Ναού, θεωρούνται από τις καλύτερες των Μετεώρων και έχουν γίνει στα μέσα του 15 ου αιώνα από τον σπουδαίο ζωγράφο, Φράγκο Κατελάνο. Ο Ναός είναι αγιογραφημένος μεταξύ άλλων και με 24 σκηνές του Ακάθιστου Ύμνου.
Η Μονή Αγίου Στεφάνου Μετεώρων (τηλ. 24320-29279) είναι γυναικεία μονή που βρίσκεται στο νοτιότερο βράχο των Μετεώρων (έκτασης περίπου 7,5 στρέμματα), πάνω ακριβώς από την πόλη της Καλαμπάκας. Η πρόσβαση στη Μονή είναι πιο εύκολη από ό, τι στα άλλα Μοναστήρια, χάρη σε μια γέφυρα 8 μέτρων που συνδέει το βράχο της Μονής με τον απέναντι λόφο.
Η Ιερά Μονή Ρουσάνου (τηλ. 24320-22649) λειτουργεί κι αυτή ως γυναικείο μοναστήρι που βρίσκεται στα νοτιοανατολικά του Μεγάλου Μετεώρου, ανάμεσα στις Μονές Βαρλαάμ και Αγία Τριάδα. Η Μονή καλύπτει ολόκληρη την κορυφή του βράχου και αποτελείται από ένα τριώροφο συγκρότημα. Ο Ναός έχει εξαιρετικές τοιχογραφίες και προέρχονται από τον ιστορικό και δογματικό χώρο της εκκλησίας μας. Η επιγραφή πάνω από την είσοδο του κυρίως Ναού μας πληροφορεί ότι οι τοιχογραφίες έγιναν το 1560 μΧ.
Η Ιερά Μονή Αγίας Τριάδας (τηλ. 24320-22220), είναι ανδρική Μονή και βρίσκεται βορειοδυτικά της Μονής Αγίου Στεφάνου, πάνω σ' έναν πανύψηλο βράχο έκτασης 5-6 στρεμμάτων, με ιδιόμορφο σχήμα. Είναι το πιο δυσπρόσιτο από τα Μοναστήρια των Μετεώρων. Από επιγραφή και άλλες μαρτυρίες γίνεται γνωστό ότι ο κύριος Ναός (καθολικό) κτίστηκε το 1475-76 μΧ.
Όλες οι Μονές, είναι επισκέψιμες σε ώρες και ημέρες που καθορίζουν οι ίδιες (συνήθως δέχονται κατά τις ώρες 09:30-12:30 και 15:30-18:00, όλο το χρόνο). Σ’ αυτές σώζονται ανεκτίμητοι θησαυροί: Ιερές εικόνες, λαογραφικές συλλογές, σπουδαία αρχαία παλαίτυπα του 15ου-19ου αιώνα, έργα του Αριστοτέλη, τυπωμένα το 1498, λεξικά από τον 14ο αιώνα, αξιόλογα χειρόγραφα παραγωγής του 9ου-19ου αιώνα, εκκλησιαστικά κειμήλια, μεταβυζαντινές φορητές εικόνες, χρυσοκέντητα άμφια, χειρόγραφοι κώδικες, έγγραφα βυζαντινά και μεταβυζαντινά, συλλογή μουσικών και νομικών χειρογράφων και κείμενα αρχαίων συγγραφέων (Όμηρος, Σοφοκλής, Δημοσθένης, Ησίοδος, Αριστοτέλης, Αλεξανδρινοί συγγραφείς). Από το 1988 περιλαμβάνονται στον κατάλογο μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO.